Ważną rolę w tym procesie odgrywają opinie innych ludzi o wynikach działania danej osoby. Są to z reguły oceny faworyzowane i dlatego powinny być przyjmowane z pewną dozą sceptycyzmu. Ocena własnej skuteczności zależy też od pobudzenia emocjonalnego i stanów fizjologicznych. Człowiek, który doznaje silnych emocji (na przykład strachu) w trakcie wykonywania czynności, może zwątpić w swoją siłę przebicia. Te różnorodne informacje, płynące z wielu źródeł, są w określony sposób integrowane za pomocą pewnych reguł heurystycz-nych. W wyniku takiej przeróbki rodzi się samoocena o indywidualnej skuteczności podmiotu.

Człowiek samowiedny formułuje wiele tego typu sądów dotyczących swoich czynów i własnej osobowości. Ich treść i forma zależą od kultury, warunków społecznych, wykonywanych ról itp. Z reguły jednostka poznaje te cechy, które odgrywają znaczącą rolę w jej życiu społecznym i duchowym.

Drugim członem samowiedzy jest „ja potencjalne”. Chociaż z merytorycznego punktu widzenia można by je włączyć do „ja realnego”, to jednak ocena własnych możliwości ma pewien specyficzny charakter i dlatego warto rozważyć ją nie- 430 zależnie.

Tworzenie sądów możliwościowych jest procesem nader złożonym. Przejście od świata realnego do świata potencjalnego, od tego, co jest, do tego, co może być, ale czego jeszcze nie ma, wymaga abstrakcyjnego myślenia i przeprowadzenia bardzo złożonych łańcuchów wnioskowań.

Prawdopodobnie współczesny człowiek nie ma zbyt bogatej wiedzy o swoim „ja potencjalnym”. W znacznym stopniu prawdziwe są chyba słowa Szekspira: „Wiemy, kim jesteśmy, Ale nie wiemy, kim możemy być”. Przypuszczam, że człowiek samowiedny posiada pewną wiedzę na temat różnic intraindywidualnych. Tworzy sobie zatem sądy typu: „moje możliwości w dziedzinie x są większe niż możliwości w zakresie y”. Takie sądy pozwalają określić najsilniejsze strony człowieka i są niezbędne w procesie auto- kreacji czy w procesie podejmowania decyzji zawodowych. Szczególną rolę potencjom jednostki i wiedzy o nich przypisują psychologowie humanistyczni.