Wojenne karty historii ZNP

Zrzeszenia nauczycieli na ziemiach polskich powstawały od 1905 roku. W czasach najbardziej nasilonych działań antypolskich nauczyciele walczyli o utrzymanie języka i kultury polskiej w szkołach.
Od początku lat trzydziestych Związek Nauczycielstwa Polskiego walczył o wysoką jakość szkolnictwa w II Rzeczpospolitej.
Wraz z nadejściem okresu okupacji hitlerowskiej, ZNP podzielił los wszystkich pozostałych organizacji społecznych i politycznych – został zlikwidowany.
Na jego miejsce działacze związkowi, nauczyciele na terenie całego okupowanego kraju powołali do życia Tajną Organizację Nauczycielską. TON działając nielegalnie organizował w formie konspiracyjnej komplety tajnego nauczania na wszystkich poziomach edukacji. Tysiące Polaków kończyło w ten sposób szkoły podstawowe, średnie, zdawało maturę. Działały nawet wyższe uczelnie i ich studenci uzyskiwali dyplomy z tytułami naukowymi.
Związek Nauczycielstwa Polskiego powstał z potrzeby obrony polskości. Po raz kolejny polscy nauczyciele stanęli do bezkrwawej walki o Polskę. Walki pięknej, ale bardzo niebezpiecznej. Za nielegalną działalność w TON wielu nauczycieli zapłaciło życiem.